อัญชัน

อัญชัน อัญชัน (ชื่อวิทยาศาสตร์ Clitoria ternatea Linn.) เป็นไม้ล้มลุกพันเลื้อยที่อยู่ในวงศ์ Fabaceae ซึ่งเป็นวงศ์ถั่ว กลุ่มถั่วฝักเมล็ดกลม

ดอกอัญชันซึ่งมีองค์ประกอบ ทำงเคมีที่สำคัญเป็นกลุ่มสำร "แอนโทไซยำนิน" มีฤทธื์ทำงเภสัชวิทยำหลำยด้าน * มีฤทธิ์ต้ำนอนุมูลอิสระ สำรสกัดน้ำของดอกอญั ชนัที่ควำมเข้มข้น 400 g/ml สำมำรถยับยั้ง กำรลดลงของ glutathione ในเลือดที่ถูกเหนี่ยวนำให้เกิดออกซิเดชัน ลดกำรเกิด membrane lipid peroxidation และลดกำรสร้ำง protein carbonyl group ซึ่งบ่งบอกถึงควำมสำมำรถในกำรต้ำน กำรเกิดออกซิเดชันได้ สำหรับกำรศึกษำฤทธิ์ต้านอนุมูลอสิระในชำดอกอัญชัน พบว่ำชำดอก อัญชันมฤิทธิ์ต้านอนุมูล 2,2-diphenyl-1-picrylhydrazyl (DPPH)

• ต้ำนเชื้อแบคทีเรีย สำรสกดัเอทำนอลจำกดอกอญั ชนั มฤี ทธิย์บั ยงั้กำรเจริญของเช้ือ Bacillus subtillis โดยมีค่ำกำรยับยั้ง (clear zone) เท่ำกับ 11 มิลลิเมตร

• ลดระดับน้ำตำลในเลือด กำรให้สำรสกัดเอทำนอลจำกดอกอัญชันขนำด 400 mg/kg ในหนูทดลองเป็นเวลำ 3 สัปดำห์ พบว่ำมีผลลดระดับน้ำตำลในเลือดของหนูทดลองได้ โดยมี กลไกกำรออกฤทธกิ์ ดกำรท ำงำนของเอนไซม์ β-galactosidase และ α-glucosidase นอกจำกนี้สำรสกัดน้ำจำกดอกอัญชันที่ให้ในขนำด 100 - 400 mg/kg ในหนูทดลองนำน 14 - 84 วัน มีผลลด ระดับน้ำตำลในเลือด และลดระดับเอนไซม์ glucose-6-phosphatase ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่ท ำหน้ำที่เปลี่ยน glucose-6-phosphate เป็นน ้ำตำล และยังเพิ่มระดับอินซูลิน

• ต้ำนกำรเกำะกลุ่มของเกล็ดเลือด ternatin D1 ซึ่งเป็นสำรแอนโทไซยำนินในดอกอัญชันมีคุณสมบัติยับยั้งกำรเกำะกลุ่มของเกล็ดเลือดได้ จากกำรศึกษำฤทธต้ำนกำรเกำะกลุ่มของเกล็ดเลือดกระต่ำยในหลอดทดลองที่ถูกเหนี่ยวนำโดย collagen และ adenosine diphosphate โดยทำกำรทดสอบกับสำร ternatins

• กระตุ้นกำรงอกของเส้นผมและเส้นขน ดอกอัญชันมีศักยภำพในกำรนำไปพัฒนำต่อยอดเป็นผลิตภัณฑ์ส ำหรับป้องกันกำรหลุดร่วงของเส้นผมได้ โดยมีกำรศึกษำคุณสมบัติของสำรสกัดเอทำนอลจำกดอกอัญชันในกำรแสดงฤทธิ์กระตุ้นกำรงอกของเส้นผมและ เส้นขน พบว่ำสำรสกัดนี้มีฤิทธิ์ยับยั้งกำรทำงำนของเอนไซม์ 5α-reductase ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่ทำหน้ำที่ยับยั้งกำร เจริญของเส้นขน เมื่อท ำกำรทดสอบด้วยกำรทำสำรสกัดควำมเข้มข้นร้อยละ 1 โดยน ้ำหนัก ขนำด 100 ไมโครลิตร ลงบนผิวของหนูทดลองบริเวณที่ถูกโกนขนออก เป็นเวลำ 28 วัน พบว่ำบริเวณดังกล่ำวมีจ ำนวนเซลล์รำกผม เพิ่มขึ้นและมีกำรงอกของส้นขนปรำกฏขึ้นให้เห็น

• กระตุ้นกำรสร้ำงเม็ดสีเมลำนิน สำรสกัดจำกดอกอัญชันสำมำรถพัฒนำเป็นผลิตภัณฑ์ชะลอผมหงอกก่อนวัยได้จำกกำรศกึษำฤทธิ์กระตุ้น กำรสังเครำะห์เม็ดสีเมลำนิน ด้วยวิธี tyrosinase activity assay พบว่ำสำรสกดัเมทำนอลจำกดอกอัญชันมีฤทธิ์ กระตุ้นกำรทำงำนของเอนไซม์ tyrosinase ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่เกี่ยวข้องกับกระบวนกำรสร้ำงเม็ดสีเมลำนิน นอกจำกนี้ยังพบว่ำสำรสกัดเมทำนอลยังมีผลกระตุ้นกำรเพิ่มจำนวนเซลล์สร้ำงเม็ดสี (melanocyte) ได้อีกด้วย

สำรสกัดจำกดอกอัญชันสำมำรถพัฒนำเป็นผลิตภัณฑ์เครื่องสำอำงบำรุงผิวได้โดยพบว่ำสำรสกัดน้ำและ สำรสกดัเอทำนอลจำกดอกอัญชันมีฤทธื์ต้ำนอนุมูล DPPH และพบว่ำสำรสกัดน้ำมีฤทธื์มำกกว่ำสำรสกัดเอทำนอล (ค่ำควำมเข้มข้นที่ยับยั้งอนุมูลอิสระได้ 50%, IC50 เท่ำกับ 1 และ 4 mg/ml ตำมลำดับ) เมื่อนำสำรสกัด น้ำดอกอัญชันไปเตรียมเป็นผลิตภัณฑ์เจลสำหรับทำรอบดวงตำและทดสอบฤทธื์ต้านนอนุมลูอสิระ พบว่ำผลติภัณฑ์ที่ เตรียมมีฤทธื์ต้านอนุมลูอืสระ

ที่มา: ผศ. ดร. ภญ.อรัญญำ จุติวิบูลย์สุข